Lisansları Bakanlık verecek

Akaryakıt piyasasında rafinaj, işletim, iletim ve dağıtım faaliyetleri için lisans, müstakil depolama ve bayilik lisansları için ise izin alınması zorunlu olacak. Tüm lisans ve izinlerin verilmesinde teminat alınacak. Lisansların verilmesi, güncelleştirilmesi, geçici olarak durdurulması veya iptaline ilişkin işlemler Enerji Bakanlığı’nca yapılacak. 

Kaçakçılıktan dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı olanlara lisans, müstakil depolama ve bayi faaliyet izni verilmeyecek. 

Rafinericiler dağıtıcı şirket kurabilecek

Rafinerici lisansı sahipleri akaryakıt dağıtım şirketi kurabilecek. Ancak kendi dağıtım şirketine tanıdığı şartları kendisinden akaryakıt talep eden diğer dağıtıcılara da kategori bazında tanıyacak ve dağıtıcıların ürün taleplerini karşılayacak. Ayrıca rafinerilerin sahip olacakları dağıtım şirketinin faaliyetleri farklı tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilecek şekilde hukuken ayrıştırılacak.

Dağıtıcıların yüzde 15 sınırına devam

Dağıtıcılar, tescilli markası altında yapılan faaliyetlere ilişkin kalite kontrol izlemesini etkin biçimde yapmakla ve Bakanlık tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmak ve uygulamakla yükümlü olacaklar. Ayrıca bayi bilgilerini, bayilik sözleşmesini ve sözleşme fesihlerini  sözleşme ve fesih tarihinden itibaren iki iş günü içinde Bakanlığa bildirecekler. Kendi işlettikleri istasyonlara, sözleşmeli bayisinin işlettiği istasyonlardan farklı uygulama yapamayacaklar. Bağımsız bayiler dışında bir başka dağıtıcının bayisine akaryakıt dağıtımı yapamayacaklar. 

Dağıtıcılar kendi mülkiyetinde bayiler kurabileceği gibi sözleşme ile de bayilikler oluşturabilecek. Dağıtıcıların kendi işlettiği istasyonlar aracılığı ile yaptığı satış, dağıtıcının toplam yurt içi pazar payının yüzde 15’inden fazla olamayacak. 

Akaryakıt piyasası faaliyetleri ile ilgili olarak Türk Standartları Enstitüsü tarafından yapılacak standart hazırlık çalışmalarında Bakanlık temsilcisi de bulunacak. Piyasa faaliyetlerine ilişkin Türk standartları Bakanlık onayı ile mecburî hale getirilebilecek.

Bakanlık, piyasa faaliyetlerine ilişkin olarak lisans sahipleri veya yetkilileri hakkında açılan kamu davalarını katılan sıfatıyla takip edebilecek. Bu konularla ilgili olarak suç duyurusunda bulunabileceği gibi mevzuatın uygulanması açısından, adlî ve mülkî makamlardan yaptırım talebinde bulunabilecek.

Bildirimler

Piyasa faaliyetlerinin işleyişine ilişkin bilgileri derlemek amacıyla bildirim yükümlülükleri Bakanlıkça belirlenecek. Görevlendirilen Bakanlık personeli, piyasa tarafları ve/veya tesisleri nezdinde, defterler de dâhil olmak üzere her türlü evrak, belge ve emtianın incelenmesi, suret veya numune alınması, konuyla ilgili yazılı veya sözlü açıklama istenmesi, gerekli tutanakların düzenlenmesi, tesislerin ve işletiminin incelenmesi konularında yetkili olacak. 

Piyasa denetimi Sanayi Bakanlığı’nda

Akaryakıt piyasası faaliyetlerinin denetimi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca yürütülecek. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca yürütülecek denetim için ihtiyaç duyulacak araç, gereç ve malzeme için gerekli olan finansal giderler sektörden alınacak katılma payından karşılanacak. 

Bakanlık, piyasa ile ilgili gözetim ve denetim faaliyetlerinin yapılabilmesi için ilgili Bakanlıklara, Valiliklere, araştırma kurum ve kuruluşlarına, laboratuarlara ödenek, malzeme ve ekipman sağlayabilecek. Bu amaçla ilgili kurum ve kuruluşlardan hizmet alımı yapabilecek. Denetlemelerde kullanılmak üzere, Türk Akreditasyon Kurumu ile işbirliği yaparak akredite sabit ve gezici laboratuarlar kurabilecek, kurulmasına kaynak aktarabilecek. 

Ulusal petrol stoku 

En az 90 günlük ulusal petrol stoku tutulacak. Ulusal petrol stoku, depolanan yerin durumuna ve mevzuatın müsaadesi şartı ile vergisiz tutulabilecek.

Ulusal petrol stoku kapsamında rafineri ve akaryakıt (otogaz CNG ve otogaz LNG hariç) dağıtıcı lisansı sahipleri ile bağımsız bayiler, ikmal ettikleri  günlük ortalama ürün miktarının minimum 20 katını, yıllık tüketimi 20 bin ton ve üzeri olan kullanıcılar ortalama günlük tüketimlerinin  15 katını kendi depolarında veya lisanslı depolama tesislerinde topluca veya cinslerine göre ayrı ayrı bulundurmakla yükümlü olacaklar. Rafineriler, konsinye satış karşılığında dağıtıcıların tutmaları gereken zorunlu petrol stokları için kendi bünyesindeki stok kapasitesini vergiden muaf olarak kullandırabilecek. 

Rafinerilere ve dağıtıcıların depolarına boşaltılmak üzere Türkiye kara ve karasularında bulunan tankerlerdeki ham petrol, yarı mamul ürünler ve akaryakıt, stok mükellefiyetinden sayılacak. Rafinerilerdeki ham petrol ve yarı mamul ürünler, ürün cinsinden tahvil edilerek stok mükellefiyeti kapsamında değerlendirilecek.

Stok yükümlülüğünün hesaplanmasında tank dibi dikkate alınmayacak. Rafineri ve akaryakıt dağıtıcı lisansı sahiplerinin toplam stoğunun 20 günlük kısmı şirketlerin minimum işletme stoğu olarak esas alınacak ve ulusal petrol stokundan sayılacak. Bu miktardan azalma olmayacak şekilde şirketlerin zorunlu stoklarındaki ham petrol ve akaryakıtın güvenliğini ve kalitesini korumak amacıyla çekiş yapılabilecek. Bakanlıkça akaryakıt olarak satışına veya akaryakıt ile harmanlanmasına izin verilen biyodizel ve biyoetanol gibi yakıtlar da bu düzenleme kapsamında değerlendirilecek. 

Ulusal petrol stokunun zorunlu petrol stoklarının dışında kalan kısmı tamamlayıcı petrol stoku olarak, miktarı  Bakanlık tarafından belirlenmek üzere tamamlayıcı petrol stoku yükümlüleri ile yapılacak sözleşmelerle tutturulacak. Tamamlayıcı petrol stoklarının tutturulmasına ilişkin, hizmet alımı da dahil tüm harcamalar her türlü fon ve vergiden muaf olacak. Bu stoklardan çekiş yapılması durumunda millileştirilerek ödenmesi gereken vergiler ödenecek. Tamamlayıcı petrol stoklarının tutturulmasına, finansmanına, yönetilmesine, denetlenmesine, stokların piyasaya sunulmasına stok yükümlülüğünün sona erdirilmesine ilişkin usul ve esaslar çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.

Tamamlayıcı petrol stokunun temini için gerekli olan mal bedeli hariç, finansman ihtiyacı ve bu kısım stokların işletme giderlerini karşılamak üzere her türlü gider tamamlayıcı petrol stoku özel hesabından karşılanacak. Tamamlayıcı petrol stoku özel hesabına gelir temin etmek amacıyla maliyetlere yansıtılmak üzere Bakanlık tarafından azami 10 ABD Dolar/ton’a kadar gelir payı belirlenecek. Bakanlık tarafından belirlenen gelir payını rafinericiler satış esnasında, diğerleri ise ithalat esnasında ödeyecekler. 

Ulusal marker 

Ulusal marker otogaz LPG, otogaz LNG ve otogaz CNG dışındaki akaryakıtların tümüne uygulanacak. Biyoyakıt ilk üretim merkezleri ile tasfiye edilecek akaryakıt için ulusal marker ekleme noktaları Bakanlık tarafından belirlenecek. Ulusal marker ekleme işlemlerinde meydana gelecek usulsüzlüklerden lisans sahibi veya bağımsız bayiler ile bunların bağımsız gözetim firmaları da müştereken sorumlu olacak.

Ulusal marker eklemekle yükümlü lisans sahipleri, her yıl kasım ayı içinde takip eden yıla ait pazarlama projeksiyonlarını Bakanlığa bildirecek ve bu projeksiyona göre Bakanlıkça temin edilecek ulusal marker, Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslara göre akaryakıta eklenmek üzere ilgili lisans sahiplerine ve bağımsız bayilere teslim edilecek.

Tüplü LPG Sanayi Bakanlığı’nda

LPG ve CNG faaliyetleri kapsamındaki depolama, dolum tesisi, taşıma, tüp imalatı, tüp muayenesi, tamir ve bakımına ilişkin teknik düzenlemeler ile LPG ve CNG’nin tüplü bayileri, dökme ve tüplü kullanıcılarının uyması gereken usul ve esaslar ve bu faaliyetlerin piyasa gözetimi ve denetimi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından çıkarılacak mevzuat kapsamında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca yapılacak.

Dökme ve tüplü LPG faaliyetleri için gerekli olan LPG’nin yurt içinden ve yurt dışından teminine ilişkin izinler Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından müştereken düzenlenecek.

Yönetmelikler 6 ay içinde yayınlanacak

Kanuna ilişkin olarak Bakanlık tarafından çıkarılması gereken yönetmelikler, Kanunun yürürlük tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde hazırlanarak yürürlüğe girecek. Bakanlık tarafından oluşturulacak yönetmelikler yürürlüğe girinceye kadar Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca yürütülmekte olan görevler sürdürülecek. Ancak, bu süre içerisinde petrol, LPG ve bu Kanun kapsamındaki CNG piyasası faaliyetlerine ilişkin lisans isteminde bulunulamayacak. Kanunun yayımı tarihinden önce müracaatı yapılmış olan ancak sonuçlandırılmayan petrol ve LPG piyasası lisans başvuruları Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından başvuru sahibine iade edilecek.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte piyasa faaliyetinde bulunanlar, Bakanlıkça belirlenecek teminatları ilgili yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde verecekler.

Bayi izinleri yerel yönetimlerden

Dağıtıcının kendi mülkiyetindeki bayi, sözleşmeli bayi ve bağımsız bayi, ‘bayi’ tanımı içinde sınıflandırılıyor. Bayilere lisans uygulaması kaldırılırken izin uygulaması getiriliyor. Tasarıya göre bayiler, akaryakıt istasyonu açmak ve piyasa faaliyetinde bulunmak için büyükşehir belediye sınırları içerisinde büyükşehir belediyesi, belediye hudutları ve mücavir alan sınırları içerisinde belediyeler, bunların dışında kalan yerler için il özel idarelerinden izin alacak. 

Araçlara yapılacak akaryakıt ikmali yeterli donanımı olan akaryakıt istasyonları dışında yapılamayacak. Ancak fabrika, şantiye, nakliye filosu işletmeleri ve benzeri kendi ihtiyaçları için depolama imkânı ve kendi araçlarına akaryakıt ikmal kapasitesi olan yerlere mevzuata göre belirlenmiş teknik, güvenlik ve çevre şartlarını sağlayanlara büyükşehir belediye sınırları içerisinde büyükşehir belediyesi, belediye hudutları ve mücavir alan sınırları içerisinde belediyeler, bunların dışında kalan yerler için il özel idareleri tarafından akaryakıt ikmal izni verilecek. 

Mesafe tahdidinde ‘alan’ sınırı

Akaryakıt istasyonları arasındaki mesafeler, şehir içindeki yollarda yarıçapı 500 metre olan alandan, şehirlerarası yollarda ise aynı yönde olmak üzere 10 kilometreden az olamayacak. 01.01.2005 tarihinden önce 03.05.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine göre imar planına; akaryakıt veya LPG istasyonu alanı olarak işlenmiş veya geçerli inşaat ruhsatı ya da yapı kullanım ruhsatı olan yerler için yapılacak akaryakıt piyasası bayilik izni başvurularında mesafe sınırlaması aranmayacak.

Promosyon serbest

Bir süre önce kaldırılan promosyon uygulaması da kanun taslağında yer alıyor. Dağıtıcılar, bayilerin katılımıyla gerçekleştirdikleri promosyon kampanyası hakkında bayilerini, promosyon kampanyasının maliyetine ilişkin belgelerle birlikte şeffaf, açık bir şekilde bilgilendirecekler. Ancak bayilerin kampanyaya katılımı isteğe bağlı olacak.

Otomasyon Bakanlığa devrediliyor

Dağıtıcı lisansı sahipleri ile bağımsız bayiler akaryakıt istasyonlarında kuracakları otomasyon sistemine Bakanlığın erişimini sağlamakla yükümlü olacaklar. Bakanlık; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görevlerinin gerektirdiği ölçüde bu sisteme doğrudan erişimini sağlayacak. Bakanlık, yukarıda sayılan kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaç duyacağı bilgi ve belgeleri yine görevlerinin gerektirdiği ölçüde verecek.

EPDK tarafından petrol ve LPG piyasalarının işleyişine ilişkin oluşturulmuş veritabanı, yazılım ve donanım ile otomasyon alt yapısı bu Kanuna göre çıkarılması gereken yönetmeliklerin yürürlük tarihini takip eden en geç bir ay içerisinde Bakanlığa devredilecek. 

Bağımsız bayilere ithalat izni

Bayiler, istasyonlu faaliyetlerinin devamı süresince gerekli tedbirleri alarak tanker ve köy pompası vasıtasıyla sadece tarım sektörünün ihtiyaçları için akaryakıt satışı yapabilecekler. Yalnızca sözleşmeyle bağlı olduğu dağıtıcıdan akaryakıt ikmali yapacaklar.

Bağımsız bayiler, Bakanlık tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde kendi istasyonlarında kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri içeren gerekli otomasyon alt yapısını kurmak ve uygulamak zorunda olacaklar. Ayrıca sadece kendi bayilik faaliyetleri ile sınırlı olmak üzere akaryakıt ithalatı yapabilecekler ve ruhsatlarına işletmek kaydıyla depolama ve iletim tesisleri kurabilecekler.

AHÜ’ler Sanayi Bakanlığı’na

Akaryakıt haricinde kalan ve sanayide, müstahzar yapımında, madeni yağ üretiminde kullanılan petrol ürünleri ve kimyasalların (solvent, madeni ve baz yağ, asfalt, solvent nafta vb.)  ithalatı, ihracatı ile piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin usul ve esaslar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın birlikte hazırlayacağı yönetmelik kapsamında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca yürütülecek.

Kaynak              Enerji Petrol Gaz