Ülkemizde faaliyette olan rafinerici lisansı sahiplerinin işledikleri ham petrol miktarları ile rafineri kapasiteleri dikkate alındığında, rafinerilerin kapasite kullanım oranlarının (ara ürünler hariç) 2012 yılı için %78,7 iken, 2013 yılı için %75,1 olarak gerçekleştiği görülmektedir.

Rafinerici lisansı sahipleri tarafından 2013 yılında 18,55 milyon ton ham petrol ithal edilmiş, 2,09 milyon ton ham petrol ise yerli üretimden temin edilmiştir. Kapasite kullanım oranındaki düşüşe paralel olarak toplam ham petrol temininde de 2013 yılında bir önceki yıla göre %4 oranında bir azalma gerçekleşmiştir.

Ham petrol ithalatının 2013 yılında önceki yıla göre %4,8 azaldığı görülmektedir. 2013 yılında rafinerici lisansı sahipleri tarafından temin edilen ham petrolün yaklaşık %11’lik kısmı yerli üretimden karşılanmış geri kalan bölümünün tamamına yakını İran, Rusya Federasyonu, Irak, Suudi Arabistan, Kazakistan ve Libya’dan ithal edilmiştir. 2011-2013 yıları arasında ham petrol ithalatında İran ve Rusya’nın payı düşüş eğiliminde iken Irak’ın payı artmıştır. 2013 yılında 2012 yılına göre, İran’ın payı %39’dan %28’e; Rusya’nın payı %11’den %8’e düşmüş; Irak’ın payı %19’dan %32’ye çıkmıştır. Rafinerici lisansı sahiplerinin petrol ürünleri ithalat miktarları incelendiğinde, 2012 yılına göre, 2013 yılında petrol ürünleri ithalatında %30 oranında bir düşüş olduğu, düşüşün büyük ölçüde motorin ithalatından kaynaklandığı görülmektedir. Rafinerici lisansı sahiplerinin motorin ithalatı yıllar itibarı ile düşüş eğilimindedir.

Dağıtıcı lisansı sahiplerinin 2013 yılında rafineri lisansı sahiplerinden temin ettiği ürünler toplamı yaklaşık 11,5 milyon tondur. Bu miktarın 10,8 milyon tonu piyasaya teslim amaçlı, 0,7 milyon tonu ise ihraç edilmek üzere temin edilmiştir. İhraç etmek üzere temin edilen ürünün %60’lık kısmı havacılık yakıtları, %36’lık kısmı ise denizcilik yakıtlarından oluşmaktadır. Dağıtıcılar arası ticaret kapsamında akaryakıt temin eden dağıtıcı lisansı sahiplerinin ürünlere göre temin miktarları incelendiğinde, dağıtıcılar arası ticaret kapsamında yaklaşık 2,4 milyon ton akaryakıt ticareti gerçekleştiği; ticarete konu akaryakıtın yaklaşık %90’ının motorin olduğu görülmektedir.

En fazla ithalat yapan ilk 5 dağıtıcı lisansı sahibi toplam ithalatın %83,4’ünü gerçekleştirmiştir. Toplam ithalat miktarı 9,8 milyon ton olup, ithalatın %95’i motorin (biodizel ihtiva eden dahil olmak üzere) ithalatıdır.

Dağıtıcı lisansı sahiplerinin toplam ithalatının %80’i Yunanistan, Hindistan, İsrail, İtalya ve Rusya Federasyonundan gerçekleştirilmiştir. 2012 yılına göre Yunanistan’ın ithalattaki payı %18,2’den %24,9’a; İsrail’in payı %6,7’den %14’e; Rusya Federasyonu’nun payı %1,4’ten %8,5’a yükselmiş,; İtalya’nın payı %22,4’ten, %9,3’e düşmüştür. Dağıtıcı lisansı sahiplerinin toplam ithalat miktarı 2012 yılına göre %17 oranında artmıştır.

Dağıtıcı lisansı sahiplerinin fuel oil türleri satışındaki düşüş eğilimi ile motorin türlerindeki artış eğilimi devam etmekte olup, toplam akaryakıt satışları bir önceki yıla göre %5,1 artış göstermiştir. Dağıtıcı lisansı sahiplerinin motorin satışları %6,9 artmış iken; benzin türleri satışları %0,3, fuel oil türleri satışları %23 azalmıştır.

Dağıtıcı lisansı sahiplerinin akaryakıt satışları pazar payları incelendiğinde, ilk 10 şirketin pazar paylarının toplamının 2013 yılında %83,7 olarak gerçekleştiği görülmektedir. En yüksek paya sahip ilk 10 şirketin pazar payları toplamı 2011, 2012 ve 2013 yıllarında sırasıyla, %83,4, %82,9 ve %83,7 olarak gerçekleşmiştir.

Dağıtıcı lisansı sahipleri tarafından bayilere teslim edilen akaryakıt miktarı yaklaşık olarak 18,3 milyon ton olup, bayilere teslim edilen miktar tüm dağıtıcı satışlarının %96’sını oluşturmaktadır. Dağıtıcı lisansı sahiplerinin bayi başına ortalama akaryakıt teslim miktarının yaklaşık 1.413 ton olduğu görülmektedir.

Taşıt Tanıma Sistemi (TTS) satışlarının tamamına yakınının en yüksek pazar payına sahip ilk 5 lisans sahibi tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. TTS satışlarının bayiye teslim edilen akaryakıt miktarının yaklaşık olarak %12’si olduğu görülmektedir.

Serbest kullanıcılara yapılan satış miktarı 2012 yılında 1,08 milyon ton iken 2013 yılında 0,85 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, satışların yaklaşık olarak %72’sini motorin türleri oluşturmaktadır.

2013 yılında yurtiçinde ÖTV’li ve KDV’li olarak satışı yapılan denizcilik yakıtları toplam miktarının 4.625 ton, ÖTV’si sıfıra indirilmiş KDV’li olarak gerçekleştirilen denizcilik yakıtları satış miktarının ise 356.008 ton olduğu görülmektedir. Yurtiçine teslim edilen denizcilik yakıtlarının da büyük bir kısmının motorin türlerinden oluştuğu göze çarpmaktadır.

Yurtiçine teslim edilen denizcilik yakıtlarında (KDV’li ve ÖTV’li), fuel oil türlerine göre daha az kükürt içeren motorin muhteviyatının arttığı görülmektedir. 2007-2008 yılları arasında artış gösteren toplam ÖTV’li ve KDV’li denizcilik yakıtları teslimi 2009-2011 yıllarında sürekli düşme eğilimi göstermiş, 2012 yılında ise ciddi oranda artmıştır. 2013 yılında ise satış miktarları 2007 yılından bugüne en düşük seviyeye inmiştir.

“Yakıt Alım ve Jurnal Defteri” sahibi son kullanıcılara yapılan ÖTV’si sıfıra indirilmiş KDV’li denizcilik yakıtları satışlarında 2013 yılında 2012 yılına göre yaklaşık %26 oranında düşüş gerçekleştiği ve 2013 yılında yapılan satışların yaklaşık olarak üçte ikisinin iki lisans sahibi tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir.

2013 yılında ihracat ve transit rejime tabi denizcilik yakıtları teslimlerinin (yurtiçine yapılan teslimlerin aksine) büyük ölçüde fuel oil içeriği yüksek olan ürünlerden oluştuğu görülmektedir. İhracat rejimi kapsamında teslim edilen denizcilik yakıtları miktarı 915.575 ton, transit rejimi kapsamında teslim edilen denizcilik yakıtları miktarı ise 695.485 tondur.

2007-2013 yılları arasında ihraç edilen denizcilik yakıtlarının fuel oil içeriği yüksek olan ürünler olduğu görülmektedir. Yurtiçine yapılan satışlarda önemli düşüşler gerçekleşmiş iken, ihraç edilen denizcilik yakıtları 2011-2013 yılları arasında artış eğilimindedir. 2013 yılı satışlarının tamamına yakınının 4 lisans sahibi tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir.

2007-2013 yılları arasında transit rejime tabi olarak teslim edilen denizcilik yakıtları dalgalı bir seyir izlemiştir.

2013 yılında bir önceki yıla göre %65 oranında bir düşüş gerçekleşmiştir.

ÖTV Kanununa göre yurt içine teslim edilen havacılık yakıtlarına uygulanan vergi miktarı sıfır olarak belirlenmiş olup, yurtiçi satışlarında bu ürünler için sadece KDV tutarı ödenmektedir. 2013 yılında yurtiçinde satılan havacılık yakıtları miktarı 896.950 ton olup, satışların %86’sının en yüksek pazar payına sahip 2 lisans sahibi tarafından gerçekleştirildiği ve yurtiçine havacılık yakıtları teslimlerinin tamamına yakınının Jet Yakıtı teslimleri olduğu görülmektedir. 2007-2013 döneminde, yurtiçine teslim edilen havacılık yakıtlarının sürekli artış gösterdiği görülmektedir.

2013 yılında ihraç edilen havacılık yakıtları miktarı 2.746.697 ton olup, ihracatın tamamı jet yakıtından oluşmaktadır. Toplam ihracatın %90,6’lık kısmı ise sadece iki lisans sahibi tarafından yapılmıştır.

2007-2013 döneminde, havacılık yakıtları ihracatının sürekli arttığı görülmektedir. 2013 yılındaki ihracatın yaklaşık %91’lik kısmının sadece iki şirket tarafından yapıldığı göze çarpmaktadır.

2013 yılında transit rejime tabi teslim edilen havacılık yakıtları miktarı 31.383 ton olup, teslimlerin tamamının iki lisans sahibince gerçekleştirildiği ve uçak benzinin transit rejime tabi olarak herhangi bir tesliminin olmadığı görülmektedir. 2010-2013 yılları arasında transit rejime tabi olarak teslim edilen havacılık ve yakıtlarının sürekli düşüş gösterdiği görülmektedir. Teslimlerin tümünün jet yakıtından oluştuğu da göze çarpmaktadır.

2013 sonu itibarıyla rafinerici lisansı sahiplerinin depolama kapasitesi 5.535.774 m3’tür. Üçüncü kişilere hizmet verilen depolama kapasitesi 2012 yılında yaklaşık olarak 4.861.794 milyon m3 iken, 2013 yılında 4.937.659 m3’e yükselmiştir. Dağıtıcı lisansı sahiplerinin depolama alt başlığı kapsamındaki depolama kapasitesi 2012 yılında 46.402 m3 iken 2013 yılında 41.874 m3’e düşmüştür. 2013 sonu itibarıyla müstakil ihrakiye teslimi ile dağıtıcı lisansı alt başlığına ihrakiye derç edilmiş lisans sahiplerinin sabit depolarının kapasitesi 76.729 m3’tür. Dolayısıyla 2013 yılı sonu itibarı ile toplam depolama kapasitesi 10.592.036 m3 ’tür.

Rafinerici lisansı almış ancak henüz faaliyete başlamamış lisans sahipleri de faaliyete başladıklarında 3.223.052 m3 ’lük ilave bir depolama kapasitesi oluşacaktır.

Kurşunsuz Benzin 95 Oktan vergisiz rafineri fiyatlarının yıl içerisinde Akdeniz fiyatlarının en fazla %3,91, yıllık ortalamada ise %2,03 üzerinde gerçekleştiği görülmektedir. Lisans sahiplerinin ithalat fiyatları ile Akdeniz fiyatları kıyaslandığında ise ülkemiz ithalat fiyatlarının yıl içerisinde Akdeniz fiyatlarının en fazla %11,45 üzerinde, en az %6,96 altında, yıllık ortalamada ise %1,29 üzerinde gerçekleştiği görülmektedir.

Motorin fiyatları açısından aynı kıyaslama yapıldığında, vergisiz rafineri fiyatlarının Akdeniz fiyatlarının en fazla %4,26, yıllık ortalamada ise %2,07 üzerinde gerçekleştiği görülmektedir. Lisans sahiplerinin ithalat fiyatları ile Akdeniz fiyatları kıyaslandığında ise ülkemiz ithalat fiyatlarının yıl içerisinde Akdeniz fiyatlarının en fazla %5,61 üzerinde, en az %1,89 altında, yıllık ortalamada ise %0,95 üzerinde gerçekleştiği gözlenmektedir.

Akaryakıt ürünlerinden elde edilen dolaylı vergiler, tüm vergi gelirlerinin yaklaşık olarak %13,5’ini oluşturmaktadır.

2013 YILI PETROL PİYASASI SEKTÖR RAPORUNU İNDİRMEK İÇİN

Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.