Dağıtım şirketleri fiyatlarını, 20 Haziran΄a kadar en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa oluşumuna uygun hale getirsin. Biraz daha açarsak… ΄Dağıtım şirketleri kar marjlarını azaltsın΄ diyor. Neden böyle diyor EPDK? Çünkü, dağıtım şirketlerinin Kurum΄a bildirdiği fiyatların yanına, Avrupa Komisyonu΄nun internet sitesinden CIF MED fiyatlarını,  Platts΄tan da ham petrol fiyatlarını koyuyor ve en yakın erişilebilir dünya piyasası olarak dikkate alınan Genova/Lavera bölgesi CIF fiyatları ile Türkiye΄deki fiyatları karşılaştırıyor. Sonra Avrupa΄nın ve Türkiye΄nin ΄vergisiz pompa satış tavan fiyatlarını΄ yan yana koyuyor ve tekrar karşılaştırıyor. Böylece, Türkiye΄deki kar marjlarının yüksek olduğu sonucuna varıyor ve bunu azaltın diyor. Öncelikle şu gerçeğin altını çizelim. EPDK΄ nın, kanunun fiyatlandırma ile ilgili kendisine verdiği yetkiyi yersiz kullanması, çok ama çok büyük bir haksızlık doğurur. EPDK, belki de farkında olmadan çok büyük bir yanlışlık ve haksızlık yapmak üzere. Çünkü, Avrupa Birliği΄nin (AB) pompa satış tavan fiyatları ile Türkiye΄nin pompa satış tavan fiyatlarını karşılaştırarak, Türkiye΄deki kar marjları yüksektir yargısına varmak son derece yanlış bir yaklaşımdır.   1. Bayilik sistemleri farklı: AB΄deki ve Türkiye΄deki bayilik sistemi arasında ciddi fark var. AB΄ de  istasyonların yaklaşık yüzde 80΄i dağıtım şirketlerine aitken, Türkiye΄de istasyonların yüzde 99΄u bayilerin mülkiyetinde. Türkiye΄de pazar, en başından beri tarihsel faktörlerle bu yönde gelişti ve sistem bu temel üzerine oturdu. Dolayısıyla her iki sistemin maliyet oluşum ve kar paylaşım mekanizması birbirinden farklı. 2. Ulusal stok maliyeti yüksek: Türkiye΄de ve AB΄de ulusal stok tutma şekli ve usulü de birbirinden farklı. Türkiye΄de ulusal stoku doğrudan şirketler tutarken, AB΄de ise üye devletlerin desteklediği fon üzerinden ulusal stok tutuluyor. Türkiye΄de dağıtım şirketleri, ikmal ettikleri günlük ortalama ürün miktarının 20 katını kendi depolarında veya kiraladıkları depolarda tutuyor. Bunun için de tesis ve tank yatırımı yapılıyor veya hizmet alınan depolara bedeller ödeniyor. AB΄de ise, adı üstünde ΄ulusal΄ bir güvenlik mekanizması olan stok tutma yükümlülüğüne devletler de ortak olmuş durumda. Yani Türkiye΄deki bir şirketin ulusal stok maliyeti ile AB΄deki bir dağıtım şirketinin maliyeti aynı değil. 3. Yüz binlere istihdam kapısı: AB΄de self-service veya 1-2 kişinin çalıştığı istasyonlar yaygınken, Türkiye΄deki 12.500 istasyonda, pompacısı, market görevlisi, muhasebeci, istasyon müdürü, şoför derken yaklaşık 112 bin kişi istihdam ediliyor. Bu 112 bin kişinin, işverenlerine toplam maliyeti için aylık 550 TL asgari ücret ve 320 TL SGK pirimini baz alırsak, toplam personel giderleri 1.17 milyar TL. Bu rakama yemek, yol vb giderleri ekledikten sonra, toplam maliyet 2 milyar TL΄ye yaklaşıyor. Dolayısıyla, yüzde 13.2 işsizlik oranı ve 3.2 milyon işsiziyle, tarihinin en yüksek işsiz sorunuyla karşı karşıya olan Türkiye΄de, istasyonlar ve dağıtım şirketleri vicdani sorumluluklarla ve maliyetlerle de karşı karşıya. Her ailenin dört kişiden oluştuğunu varsayarsak, Türkiye΄de her bin kişiden 50΄sinin petrol sektöründen ekmek yediği gerçeği asla göz ardı edilemez. 4. Rutin giderler iki kat fazla: Dağıtım şirketlerinin kalite kontrol, eğitim ve bayi denetleme sistemi maliyetleri, AB ortalamasının çok üzerinde. Türkiye΄deki petrol piyasasının tarihsel gelişimi sırasında karşılaşılan olumsuzlukların geleceğe taşınmaması için uygulanan sitem, sektördeki disiplini sağlıyor. Ancak, EPDK΄nın haklı olarak zorunlu tuttuğu denetim, kalite kontrol ve otomasyon sistemleri ile Türkiye΄deki dağıtım şirketleri, AB΄deki dağıtım şirketlerinin sırtında olmayan bir maliyeti daha yüklenmek durumunda kalıyor. 5. Zorunlu giderler var: Avrupa΄daki dağıtım şirketlerinin büyük bir kısmı, lisans alırken 200 bin TL lisans alma bedeli ödemiyor, net satışlar tutarının binde 1΄ini katılma payı olarak düzenleyici kuruma ödemiyor. Ayrıca, AB΄deki petrol piyasaları Türkiye gibi aşırı düzenlenmiş (over regulated) piyasalar olmadığı için, oradaki dağıtım şirketlerinin düzenleme rejiminden kaynaklanan giderleri de Türkiye΄ye kıyasla çok düşük kalıyor. 6. Finansman maliyeti farklı: Türkiye΄deki dağıtım şirketleri ve bayiler, kullandıkları banka kredileri için, AB ülkelerinden 6-7 kat fazla faiz ödüyor. Dolayısıyla Türkiye΄deki şirketlerin finansman maliyetleri ve riskleri AB΄den daha yüksek. 7. Türkiye’ye özgü giderler: Numune saklama kabı alma, ulusal marker enjeksiyon sistemi kurma, bağımsız gözetim şirketi tutma, her ticari hareket için teminat mektubu verme, fahiş tabela vergisi ödeme, pompaya yazar kasa bağlama, yazar kasa için vergi ödeme gibi kavramlar AB petrol piyasası için hiçbir anlam ifade etmezken, Türkiye΄deki dağıtım şirketlerinin ve bayilerinin günlük hayatının en önemli parçası konumunda. 8. Kamudan tahsilât sorunu: AB΄de kamu kurumlarının ve resmi birimlerin keyfe göre vade uzatma, ödeme yapmama gibi alışkanlıkları yok. Ama bu konular adeta Türkiye petrol piyasasının geleneksel bir parçası oldu. Gördüğünüz gibi, sadece tavan fiyatları yan yana koyarak karşılaştırma yapmak ve buradan çıkan sonuçlara göre, ΄tavan fiyat şu olacak΄ demek, hem mantık hem de biraz vicdan istiyor.

www.petroturk.com

Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.