|
BP Hukuk Baş Müşaviri ve Yönetim Kurulu Üyesi Bülent Kencebay, www.petroturk.com ΄da yayınlanan demecinde intifalar konusunda 12 Mart 2010΄un kritik tarih olduğunu ifade etmiş, dağıtım şirketlerinin; yatırımlarının beş yıldan sonraki bölümlerini bayilerden geri istemeleri için son tarihin Borçlar Kanunu uyarınca 12 Mart 2010 olduğunu söylemişti. Bu görüşe bazı hukukçulardan farklı görüş ve yorumlar geldi.
 Son olarak konuyu Rekabet Kurulu eski Üyesi ve İkinci Başkanı, Başkent-Ufuk-Atılım Üniversiteleri Öğretim Görevlisi Av. Tuncay Songör ‘de değerlendirdi.
Akaryakıt sektöründe intifa ve kira gibi sözleşmelerin süresinin 5 yıldan fazla olmasına Rekabet Kurulu kararıyla son verildi. Bu kararın ilk hareket noktası nedir?
Bilindiği gibi Rekabet Kurulu, 2008 yılında "Akaryakıt Sektör Raporu" yayınladı. O raporun içerisinde ilk büyük 5 markanın pazarın yüzde 90΄ına sahip olduğu vurgulanmıştı. Bayiler nazarında ortalama 15-20 yıl gibi intifa ve kira sözleşmelerinin varlığını dikkate aldığımızda, pazarın yüzde 90΄ı seviyesinde bayilerin belirli bir dağıtıcı ile çalışma zorunluluğu gibi bir sonucun ortaya çıktığı görüldü. Diğer taraftan bu konu Rekabet Kurulu΄nun önüne daha önce de gelmiş ve Kurul, bu konunun özel hukuk kurallarını ilgilendirdiğinden bahisle herhangi bir sonuca ulaşamamıştı. Rekabet Kurulu΄nun aldığı son kararlardan birinde Danıştay΄ın değerlendirmesi de dikkate alındığında, Rekabet Kurulu 2009 yılının Mart ayında kararını iki somut olaya ilişkin açıklamış oldu.
Bir taraftan Dikey Anlaşmalara İlişkin Tebliğ, diğer taraftan Tebliğin Açıklanmasına Dair Kılavuz içeriği ve Danıştay΄ın kararları kapsamında. Bayilerin 5 yıl sonunda özgürce karar vermesinin sağlanmasının gerektiği, bayilerin özgürce karar vermelerini engelleyen intifa, kira, kredi ve borç gibi hususların da ortadan kaldırılması gerektiği sonucuna ulaşıldığından Rekabet Kurulu söz konusu kararı aldı.
Bu kararlara göre sözleşmelerin geçerlilik süreleri nasıl belirlenecek?
18 Eylül 2005 tarihinden önce yapılan sözleşmeler bakımından muafiyetten yararlanma süresi 18 Eylül 2010 tarihinde sona ermektedir. Burada önemli olan intifa veya kira gibi sözleşmelerin asıl işletme sözleşmesine olan etkisi nedeniyle aralarında hukuki ve iktisadi ilişki bulunması ve ilişkinin kesintisiz devam etmesidir. 18 Eylül 2010 tarihinden sonra yapılan sözleşmelerin ise yapıldıkları tarihten itibaren 5 yıl uygulama süresi bulunmaktadır.
18 Eylül 2005 tarihi nasıl belirlenmiştir?
Rekabet Kurulu tarafından kabul edilen 2002/2 sayılı "Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği"nin, 2003 yılında çıkarılan 2003/3 sayılı Tebliğ ile bazı maddeleri değişikliğe uğramıştır. 2003/3 sayılı Tebliğin ise yürürlük tarihi 18 Eylül 2003΄tür. Bu Tebliğe tabi olan çok sayıdaki teşebbüsün sözleşmelerini yapılan değişikliğe uygun duruma getirmeleri için Rekabet Kurulu 2 yıllık bir geçiş süresi tanımıştır. İşte bu geçiş süresi 18 Eylül 2005 tarihinde bitmiştir. İntifa, kira, kredi gibi sözleşmeler ile etkili olan işletme sözleşmelerinin süresi Rekabet Kurulu kararı ile 5 yıl olarak sınırlandırıldığına göre 18 Eylül 2010 tarihi son gün olarak ortaya çıkmaktadır.
Örnek verebilir misiniz?
1 Temmuz 1998΄de 5 yıllık süre için imzalanan bayilik sözleşmesi sırasında 20 yıl intifa verildiğini varsayalım. Sözleşmenin bitiş tarihi olan 1 Temmuz 2003 yılında sözleşme uzatılsa dahi, sözleşmenin ve intifanın bitirilmesi gereken tarih 18 Eylül 2010 olmalıdır. İkinci bir örnek olarak; 1 Temmuz 2006 tarihinde 5 yıllık süre için imzalanan sözleşme sırasında 20 yıl intifa verildiğini varsayalım. Sözleşmenin bitiş süresi olan 1 Temmuz 2011 tarihinde intifa hakkının da sona erdirilmesi gerekmektedir.
Dağıtım şirketleri bu tarihlerde sözleşmeleri sona erdirmeyerek uzatılmasına ısrar ettiğinde ne gibi bir uygulama ile karşılaşabilirler?
Dağıtıcıların, mevcut dikey anlaşmanın her iki tarafın açık iradesi olmaksızın hukuken veya fiilen 18 Eylül 2010 tarihini aşacak şekilde cebren uzatılmaya çalışılması halinde 4054 sayılı Kanun΄un 4. maddesi çerçevesinde işlem tesis edileceği hususun da Rekabet Kurulu΄nun çok sayıda kararı bulunmaktadır.
Rekabet Kurulu΄nun bu kararı bütün akaryakıt sektörü ile LPG sektörünü de ilgilendirmekte midir?
Rekabet Kurulu΄nun bu kararları bütün akaryakıt sektörü ile LPG sektörü için de geçerlidir. Türkiye΄deki bayi sayısının 13 binden fazla olduğu göz önüne alınırsa, Rekabet Kurulu kararının ilgili sektörde önemli değişiklikler yaratacağı söylenebilir.
Rekabet Kurulu kararına karşı yargı yoluna başvuruldu mu?
Rekabet Kurulu konuya ilişkin kararını 5 Mart 2009 tarihinde almıştı. Bu kararın iptali için Danıştay΄a iptal davası açılmıştı. Açılan iptal davası kapsamında Rekabet Kurulu kararının yürütülmesinin durdurulmasına dair talep reddedildi ve buna yapılan itiraz da Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından reddedildi. Böylece Rekabet Kurulu kararının yürütülmesinin durdurulmasına dair yapılan başvuru reddedilerek bu yöndeki başvuru sonuçlanmış oldu. Ancak, Danıştay 13. Dairesi henüz konuyu esastan inceleyerek sonuçlandırmadı.
Rekabet Kurulu sözleşmelerin süresini 5 yılla sınırlandırdığına göre dağıtım şirketlerinin bayilerine yaptıkları yatırımların karşılığı ne olacak?
Rekabet Kurulu kararı ile sözleşmelerin süresi 5 yıl ile sınırlandırıldığına göre, dağıtım şirketleri sözleşmelerin 15-20 yıl gibi daha uzun süreleri bulunduğundan, yaptıkları yatırımın ya da maddi desteğin karşılığını geri istemek zorunda kalacaklardır. Yapılan yatırımın veya verilen kredinin geri istenmesi ya da intifanın kaldırılması gibi talepler Rekabet Kurulu΄nun değil mahkemelerin yetkili olduğu konulardır. Dağıtım şirketlerinin bayileri ile imzaladıkları sözleşmeler kapsamında yaptıkları yatırımın veya verdikleri kredinin geri istenen miktarı ile ilgili dava açmaları gerekir.
Bu davalar ne zamana kadar açılmalıdır?
Açılacak davalar malvarlığında azalma olanın verdiğini geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Bir görüşe göre, Rekabet Kurulu kararı 12 Mart 2009 tarihinde Rekabet Kurumu΄nun internet sitesinde duyurulduğu için bu davanın 12 Mart 2010 tarihine kadar açılması gerektiği belirtilmektedir. Burada şu hususu gözden kaçırmamak gerekir; 12 Mart 2009 tarihinde yayınlanan Rekabet Kurulu΄nun bu kararının iptali için Danıştay΄a dava açılmış ve henüz dava esastan görüşülerek sonuçlanmamıştır. Yani karar henüz kesinleşmemiştir. Kararın 12 Mart 2009 tarihinde öğrenildiği doğrudur, ancak Rekabet Kurulu kararı henüz kesinleşmediğinden davacının mal varlığında azalmadan da bahsedilemeyeceği kanaatindeyim. Diğer taraftan Rekabet Kurulu kararı kesinleşse bile sonuçları 18 Eylül 2010 tarihinden itibaren ortaya çıkacaktır. Yani, bayiler 18 Eylül 2010 tarihinden sonrası için sözleşmelerinin sona erdirilmesini talep edeceklerdir. Bunun yanında hakkında dava açılan bir bayi, belki dağıtıcı ile arasında ki sözleşmeyi sona erdirmeyerek çalışmaya devam edecektir. Bu takdirde açılan davanın hiçbir anlamı da olmayacaktır.
Sonuç olarak, Rekabet Kurulu kararının iptali için açılan davalar hakkında Danıştay΄ın vereceği karar çerçevesinde, akaryakıt ve LPG sektörü yönünden 2010 yılının önemli olduğunu söyleyebiliriz.
www.petroturk.com
| 
