|
 Tüpraş Genel Müdür Yardımcısı Hasan Tan, Tüpraş΄ın 2009 yılı satış - pazarlama faaliyetleriyle petrol sektöründeki gelişmeleri Enerji Petrol Gaz’a değerlendirdi. Tan, EPDK’nın 1 Kasım 2009 tarihinden geçerli olmak üzere yaptığı tanımlamalardan sonra sektörün beklediği tek düzenlemenin, bir geçiş takviminin açıklanması olduğunu belirtti.
Enerji Petrol Gaz΄ın sorularını yanıtlayan Tüpraş Genel Müdür Yardımcısı Hasan Tan, Tüpraş΄ın satış - pazarlama faaliyetlerini, petrol piyasasında yaşanan gelişmeleri ve motorin tüketimindeki gerilemenin vergi kayıplarına olan etkilerini değerlendirdi.
"Akaryakıt dışı ürünler 10 ppm motorine karışınca kendini belli eder"
Sizce motorin tüketiminde yaşanan gerilemede, vergi kaybı doğuran faaliyetlerin payı nedir? Bu tür faaliyetleri engellemek için ne tür önlemler alınabilir?
İki hafta önce Ankara΄da bu konuda bir toplantı yapıldı. Bu toplantıya EPDK, Gelir İdaresi Başkanlığı, Çevre Bakanlığı ve Gümrük Müsteşarlığı yetkilileri ile Tüpraş, akaryakıt dağıtıcı kuruluş dernekleri, akaryakıt bayi dernekleri ve madeni yağ üreticilerinin temsilcileri katıldı. Bütün ilgililerin hazır bulunduğu bu toplantıda yapılan analiz ve tespitler çok önemli. Toplantıda tartışılan önlemler arasında, polisiye önlemler, vergi düzenlemeleri ve kontroller, istasyonlarda ve bu tür faaliyetlerin yapıldığı bölgelerde yapılacak spot kontroller var. Ancak, bugüne kadar zaten denenmiş ve zaman zaman uygulanmış yöntemlerin dışında, elimizde bu tür yasadışı faaliyetlerde bulunanların oyun alanını önemli ölçüde daraltacak çok önemli bir enstrüman var. Bu tür faaliyetlere konu olan en önemli ürün kırsal motorin. Kırsal motorinin fiziksel görünümü açık sarıdan açık kahverengiye değişen bir aralıkta ve 500 ile 1000 ppm arası geniş kükürt toleransı nedeniyle bütün akaryakıt dışı ürünler bu ürüne karıştırılmaya müsait. Fakat 10 ppm kükürt içeren motorin, berrak rengi ve çok düşük kükürt oranı sayesinde yasadışı karışımlar yapıldığında hemen kendini belli eder.
"2010΄da tüketilecek 12 milyon metreküp kırsal motorin 840 milyon TL vergi kaybı demek"
Ülkemizde otomotiv yakıtı olarak kullanılan motorinin tamamının 10 ppm motorin olmasına fiziki bir engel var mı?
Aslında, EPDK΄nın 1 Kasım 2009΄dan geçerli olarak yaptığı tanımlamada kırsal motorinin, sadece yol dışı hareketli makineler ile tarım ve orman traktörlerinde kullanılabileceği, otomotiv yakıtı olarak ise en fazla 10 ppm kükürt içeren motorinin kullanılması gerektiği belirtilmiş durumda. Tüpraş, dağıtıcı kuruluş dernekleri ve bayi dernekleri hep birlikte imzaladıkları bir yazıyla bu değişime hazır olduklarını ve bir geçiş takvimi belirlenmesi yönündeki taleplerini EPDK΄ya bildirdiler. Gelir İdaresi Başkanlığı da 1 Kasım 2009 tarihinden itibaren kırsal motorinin otomotiv yakıtı olarak kullanılması halinde bu durumun vergi kaybı doğurucu bir faaliyet olarak değerlendirileceğini ve oluşacak vergi farkının sorumlulardan tahsil edileceğini deklare etti. Ancak, EPDK΄nın ΄Kırsal motorinin bir akaryakıt olmadığının tanımlandığı ancak akaryakıt olarak kullanımını yasaklayan bir düzenleme bulunmadığından akaryakıt olarak değerlendirilebileceği΄ şeklinde özetlenebilecek yorumu sonrasında Gelir İdaresi Başkanlığı da ikinci bir yazıyla vergi farkı talep edilmeyeceğini bildirdi. Dünyanın pek çok gelişmiş ülkesinde idare, emisyonları azaltmak ve hava kalitesini yükseltmek için düzenlemeler yapıyor ve ilgili endüstriler de bu düzenlemelere uymak için gerekli önlemleri alıp yatırımlar yapıyorlar. Maalesef, bugün içinde bulunduğumuz konumda akaryakıt sektörümüz kükürt emisyonunu azaltmak ve hava kalitesini yükseltmek için yapılacak bir düzenlemeye hazır olduğunu her görüşmede, her toplantıda ve yazdığı resmi yazılarda belirtirken idare bu konuda gerekli düzenlemeyi yapamamış konumda kaldı. 2010 yılında ülkemizde yaklaşık 12 milyon metreküp kırsal motorin kullanılacak. Bu kullanımdan ötürü kırsal motorin ile 10 ppm motorin arasındaki ÖTV farkı olan 70 TL/m3 nedeniyle vergi kaybı 840 milyon TL΄ye ulaşacak. Ayrıca bu kullanım sonucunda havaya 12 bin ton kükürt eşleneği kükürt bileşeni karışacak. 10 ppm kükürt içeren motorin kullanımına geçildiğinde ise hem vergi kaybı doğmayacak hem de havaya karışan kükürt bileşenleri 100 kat azalarak 120 ton seviyesine düşecek. Ayrıca, daha önce de belirttiğim gibi 10 ppm motorinin rengi berrak olduğu için hileli akaryakıt faaliyetinde bulunanların oyun alanı daralmış olacak. Bu geçiş için bütün fiziki koşullar sağlanmış durumda. Tüpraş, 2006 yılı başında Koç Holding tarafından devir alınmasından sonra ürün kalitelerini Euro 5 seviyesine getirmek için gerekli bütün yatırımlarını en hızlı şekilde tamamladı. Böylece üretilen benzinle motorinin en son değişikliklerle yürürlükteki Avrupa standartlarında ve maksimum 10 ppm kükürt içeriğinde olması sağlandı. Bugün itibarı ile ürettiğimiz motorinin tamamını 10 ppm΄den az kükürt içeriğiyle piyasaya arz edebiliriz. Türkiye΄nin motorin ithalat ihtiyacı ise 10 ppm olarak daha kolay karşılanabilecek durumda. Kırsal motorin ikmali bugün itibarı ile 10 ppm motorin ikmalinden daha dar bir piyasadan yapılıyor. Teknolojisi geri kalmış Rus rafinerileri dışında Türkiye΄nin kırsal motorin ithal ediyor olmasının kimseye yararı yok. EPDK΄nın 1 Kasım 2009 tarihinden geçerli olmak üzere yaptığı tanımlamalardan sonra sektörün beklediği tek düzenleme, bir geçiş takviminin açıklanması. Benzer bir deneyimi 2000 ppm motorinden 1000 ppm motorine geçerken yaşamıştık. Umuyoruz EPDK bir an önce bu geçiş takvimini açıklayarak ΄Düzenleyici΄ sıfatına sahip çıkar. Aksi takdirde, çocuklarımız daha kötü bir hava solumaya devam edecek, hileli akaryakıt faaliyetlerinde bulunanlar da daha rahat bir ortam bulacaklar.
"Toplam motorin tüketimindeki azalma çok önemli sinyaller veriyor"
Tüpraş olarak 2009 yılında gerçekleştirdiğiniz satış ve pazarlama faaliyetlerinize değinir misiniz?
Tüpraş΄ın pazarlama ve satış faaliyetlerinde yeni açılımlar devam edecek. Motorin ve benzin ile başladığımız terminal satışlarımızı Fuel Oil talebinin olduğu bölgelere arz ederek çeşitlendirmeyi hedefliyoruz. Müşterilerimizin istek ve ihtiyaçlarını daha hızlı değerlendirebilmek için başlattığımız Müşteri Temsilciliği uygulamasını olabildiğince hızlı bir şekilde verimli hale getirmek istiyoruz. Bu amaçla İnsan Kaynakları Müdürlüğümüz bir danışman firmayla birlikte müşteri temsilcisi arkadaşlarımıza ve satış pazarlama yöneticilerimize yönelik bir eğitim programı üzerinde çalışıyor. Ayrıca, rafinerilerimizde görev yapan satış, dolum ve güvenlik elemanlarımızın dağıtım şirketlerinin personeliyle olan ilişkilerini de geliştirmek amacıyla bu fonksiyonlardaki personelimize yönelik müşteri memnuniyeti odaklı eğitimler planlıyoruz. Geçen yıl biterken yaptığımız görüşme ve toplantılarımızda, müşterilerimize ticari ve finansal şartlarımızı piyasa dinamiklerine göre daha hızlı değerlendirip değiştirebilir olma sözü vermiştik; bu sözümüzün arkasındayız. Rafineri marjlarında ve şirketimizin finansal olanaklarında ortaya çıkacak fırsatları hızla değerlendirip piyasaya yansıtmak önemli hedeflerimiz arasında. PETDER΄in yayınladığı rapora göre 2009 yılında toplam benzin tüketimi yüzde 2.7, toplam motorin tüketimi ise yüzde 3.9 oranında azaldı. Benzin tüketimindeki azalma son 10 yılda otogaz kullanımının sürekli artış göstermesiyle açıklanabilecek ve artık kanıksanmış bir durum, ancak toplam motorin kullanımındaki azalma çok önemli sinyaller veriyor. 2010 yılının ilk iki ayında da benzin ve motorin tüketimlerindeki gerileme devam etmiş görünüyor. Mart ayı sonuçları net olarak ortaya çıkmamış olmakla birlikte tüketimdeki gerilemenin yavaşladığı ve iyileşme belirtilerinin başladığı yönünde indikasyonlar var.
"Rafineri marjlarında son 20 yılın en düşük seviyeleri gerçekleşti"
Tavan yapan ham petrol fiyatlarının daha stabil bir döneme indiği 2009 yılında Tüpraş, ham petrol işleme operasyonları ve düşen tüketim miktarları doğrultusunda nasıl bir süreç yaşadı? 2010 yılının ilk çeyreği sona ererken senenin tümüne dair nasıl bir bakış açısına sahipsiniz?
2008 yılının son ikinci yarısında bütün emtia piyasalarında yaşanan tarihte görülmemiş fiyat düşüşleri paralelinde ham petrol fiyatları çok hızlı bir şekilde 140 dolar/varil΄den 40 dolar/varil΄e geriledi. 2009 yılında ise fiyatlar, belli bir trend etrafındaki iniş çıkışlarla yıl sonunda 80 dolar/varil seviyesine ulaştı. Bu kadar hızlı değişen ham petrol fiyatlarına bağlı olarak ürün fiyatları da çok hızlı değişimler gösterdi. Benzin ve motorin fiyatlarının bir günde 25-30 dolar/ton değişmesini normal bir olay olarak algılar hale geldik. Tabii bu hızlı iniş çıkışlar içinde ham petrolün ve ürünlerin göreceli fiyat ilişkilerinde de büyük değişiklikler ortaya çıktı. Kriz sonrası düşen benzin ve motorin tüketimleri nedeniyle ürün fiyatlarındaki artış ham petrol fiyatlarındaki artışın gerisinde kalınca rafineri marjlarında son 20 yılın en düşük seviyeleri gerçekleşti. 2009 yılında rafinerilerimizdeki ham petrol işleme seviyelerimiz, Tüpraş tarihinin en düşük ham petrol işleme seviyelerini oluşturdu. Buna karşılık çevirim ünitelerimizi beslemek için rekor seviyelerde ara ürün ikmali yaptık. 2009 yılı bizim için bu anlamda planlama ve değerlendirme süreçlerimizi yeniden gözden geçirip daha hızlı karar veren ve üretim / satış reflekslerimizi geliştiren bir yapıya ulaşmamızı gerektirdi. Piyasaların daha istikrarlı olduğu dönemlerde ayda bir yaptığımız koordinasyon, değerlendirme ve yön belirleme toplantılarımızı haftada bir yapar olduk. Rafinerilerimizin haftalık planlamaları neredeyse günlük değişimler paralelinde yapılır hale geldi. Yine bu çerçevede bütün yıl boyunca fiyat değişimleri nedeniyle oluşabilecek risklerimizi azaltmak için uyguladığımız düşük stok politikası nedeniyle her bir ham petrol kargosunun zamanında ikmalinin rafineriler açısından önemi bir kat daha arttı. Ürünler cephesinde de ithal ve ihraç operasyonlarımızı çok daha hassas zamanlamalarla yaptık. 2010 yılına da bu yapıda başladık. Her ayın ham petrol ikmal ve üretim planlaması değişen piyasalara göre sürekli değerlendirilip ay içinde bile birkaç kez revize edilebiliyor. Tabii bu oldukça yorucu ve stresli bir süreç ama gerek ticari gerekse teknik bölümlerde çalışan bütün arkadaşlarımız bunun gerekliliğine inandığından uyumlu bir şekilde süreçleri yönetiyoruz. | 
