Benzin fiyatlarının yüksekliğinden akaryakıt şirketleri de rahatsız. BP Türkiye Başkanı Tahir Uysal dünyanın en zengin ülkeleri arasında yer almayan Türkiye΄de en pahalı benzinin satılmasının rahatsız edici olduğunu ifade ediyor.

Uysal΄a göre, pahalılığın sebebi yüksek vergiler. Düzenli vergi tahsilatı yapılamadığı için akaryakıt ürünlerine yükleniliyor. Toptan satışlarda dağıtım şirketleri arasında yaşanan yoğun rekabette kâr marjlarını minimuma indiriyor. Uysal, ham petroldeki düşüşün pompa fiyatlarına mutlaka yansıyacağını da belirtiyor.

ABD΄de halen yaklaşık 1 dolara satılan bir litre benzin, Türkiye΄de 2,5 dolar. Bu rakamın yüzde 60-70΄ini Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ile Katma Değer Vergisi (KDV) oluşturuyor. Geri kalan yüzde 30΄luk bölümü ise rafineri, dağıtım şirketi ve bayi kârları ile nakliyeye ait. Türkiye΄de 2005 yılından itibaren benzin, motorin gibi akaryakıt ürün fiyatlarının belirlenmesi serbest bırakıldı. Yeni dönemde fiyat rekabeti beklenirken dağıtım şirketleri promosyon rekabetine yoğunlaştı.

Zaman΄ın akaryakıt fiyatlarıyla ilgili eleştirileri kamuoyunun gündemine taşıması üzerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Rekabet Kurulu΄na başvurarak şirketlerin benzin ve motorinde ortak fiyat belirleyip belirlemediklerinin incelenmesini istedi.

Rekabet Kurulu, inceleme sonrasında rekabetin ihlal edilmediğini tespit etti. Ancak Kurul, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin birbirine çok yakın fiyatla satış yapmalarının izlenmesi gerektiği kararına vardı ve EPDK΄ya Petrol Piyasası Kanunu΄ndaki "EPDK, iki aylık tavan ve taban fiyatı belirleyebilir" yetkisini hatırlattı. EPDK da şeffaf bir piyasa oluşturma amacıyla rafineriden benzin istasyonuna kadar akaryakıt ürünleri fiyat oluşumunun kamuoyuna açıklanması için yeni bir çalışma başlattı.

BP Türkiye Başkanı Tahir Uysal, akaryakıt piyasasında yaşanan gelişmelerle ilgili Zaman΄a değerlendirmelerde bulundu. Benzindeki yüksek fiyatlardan kendilerinin de rahatsız olduğunu söyleyen Uysal, ana dağıtım şirketlerinin fiyat oluşumunda kabahatinin olmadığını savundu. Uysal΄a göre konunun farklı boyutları var. Şirketler, belediye gibi kamu kuruluşlarına akaryakıt satabilmek için kıyasıya rekabete giriyor. Ticari-toptan satışlarda yaşanan yoğun fiyat rekabeti kâr marjını ciddi şekilde etkiledi.

İstasyondaki pompadan satışlarda ise rekabetin niteliği değişiyor. Tüketicileri çekmek için sunulan promosyonlar maliyetleri artırıyor. Dünyada farklı ülkelerin akaryakıt fiyatları incelendiğinde pompalarda fiyat rekabetinin çok fazla olmadığının görülebileceğini söyleyen Uysal, rekabetin çok yoğun olması durumunda şirketlerin ömrünün de uzun olmayacağını belirtiyor. Uysal, fiyat rekabetini engelleyen en önemli unsurun yüksek vergiler olduğunu ısrarla vurguluyor. Uysal, "Pompada rekabet yok, ifadesi ciddi haksızlık. Çünkü, benzinden alınan vergi çok yüksek. Kâr marjında oynama yapsanız da yapmasanız da toplamda sınırlı bir fark var." diyor.

Ham petrol fiyatlarının 147 dolardan 90 dolara kadar gerilediği bu dönemde akaryakıt ürün fiyatlarının düşmemesi de, vatandaşların tepkilerine sebep oluyor. Tahir Uysal konuyla ilgili eleştirileri şöyle cevaplıyor: "Son yıllarda ham petrol fiyatları çok arttı. Fiyat düşüşlerindeki gecikme, rafineri sektöründeki faz farkından kaynaklanıyor. Ham petroldeki düşüş mutlaka pompa fiyatlarına yansıyacak."

Promosyonu bayiler istiyor

Akaryakıt şirketlerinin tepki aldığı konulardan birisi de, istasyonlarda yapılan promosyon yarışı. Bayiler ana dağıtım şirketlerinin baskısı ile promosyon yaptıklarını savunuyor. BP Başkanı Tahir Uysal ise promosyonu bayilerin istediğini söylüyor. Promosyona tüketicilerin ilgi gösterdiğini ifade eden Uysal, bazı bayilerinin daha iyi promosyon kampanyaları düzenlenmesi için kendilerinden talepte bulunduğuna dikkat çekiyor.

Petrol Sanayi Derneği (PETDER) verilerine göre Maliye, akaryakıt ürünlerinden yılın ilk 6 ayında toplam 13,5 milyar YTL dolaylı vergi (ÖTV-KDV) topladı. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde 11,8 milyar YTL idi. Maliye, artan petrol fiyatları ve akaryakıt tüketimindeki düşüşe rağmen vergi gelirlerini artırıyor. Yıllık ürün satışları 18 milyon tonu geçen akaryakıt ve LPG sektörünün vergiler dahil 2007 rakamsal büyüklüğü 62 milyar YTL. Aynı dönem itibarıyla toplam akaryakıt ürünlerinin oluşturduğu vergi (ÖTV+KDV) 26 milyar YTL oldu.

İsmail Altunsoy/Zaman

03.10.2008