EPDK geçtiğimiz yıl, hem akaryakıt dağıtım firmaları hem de akaryakıt bayilerinin bağlı oldukları birçok sektörel sivil toplum örgütüyle sorunlar üzerine görüşmeler gerçekleştirdi. Aradan bir yıl geçti ve EPDK, yeniden toplantı maratonuna start verdi. Sizce geçen zaman zarfında hangi sorunlar çözüm buldu? 2009 yılında sektör, hangi konuları EPDK΄ya sorun olarak aktarmalı ?

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu΄ndan daha önce kuruldu ve ardından Kanun çıkarıldı. Bu düzenlemelerin tümü, piyasayı denetim altına almak, rantable hale getirmek ve kayıt dışını engellemek adına yapılan adımları oluşturuyor.
Geçmişe bakarsak öncelikle petrol sektöründe faaliyet gösterenlerin lisans almasını gösterebiliriz. Ardından gelen dönemde ulusal marker devreye girdi. Bu işle uğraşanların pazarlama projelerine ilişkin projeksiyon çalışmaları ulusal marker dönemini izledi. Bu projeksiyona göre EPDK oluşumları kontrol etti. Satışlara baktığımızda 60 bin ton sınırı getirildi. Beraberinde 2005 yılında serbest piyasa ekonomisine geçildi. Bununla birlikte serbest kullanıcı kavramı ortaya çıktı. İthalat serbestliği, ulusal stok söz konusu oldu. Tüm bunlarla birlikte Kanun gereği bu işlerin yapılıp yapılmadığının denetlenmesi neticesinde bazı idari para cezaları gündeme geldi. Bu düzenlemelere sadece bayi açısından değil dağıtım ağı açısından bakmamız gerekiyor. Her hangi birinde bir olumsuzluk yaşanırsa diğeri de etkilenir. Bu durum da tüketiciye kadar yansır.

Zor bir dönem geçiriyoruz. 80-85 yıllık bir uygulama içinde son 10 yılda disipline edilme gayretlerinin bu kadar dar zaman içine sıkıştırılması, sektörün bu jimnastiği yapabildiğini gösteriyor ki bu da çok ciddi bir başarıdır. Bunu da şuradan görüyoruz; şu anda tümüyle disipline edilmiş ve kayıt içi olan yegâne sektör petrol sektörüdür. Böyle bir süreç içinde bunu başarmak da ciddi bir olaydır. Bu başarı da bir takım oyunu başarısıdır. Tüm oyuncular gereken davranışları sergileyerek bu hareketi sürdürmektedirler. Her sorunun halledildiği söylenemezse de birçoğunun üstesinden gelinmiştir.

Bayilerin bağlı oldukları meslek örgütlerinin, sadece bayilerin menfaatleri doğrultusundaki sorunları telaffuz etmediklerini biliyoruz. Bayilerin menfaatlerini ülke menfaatlerini de göz önünde bulundurarak korumayı ilke edinmişlerdir. Bu yüzden  birçok  konuda sağlıklı aşama kaydedildi.

Serbest piyasa ekonomisi düzeni içinde denetleyicinin ticarete karışmaması gerektiğini söylemek istiyorum. Aksi takdirde serbest piyasa ekonomisi değil karma piyasa ekonomisi yaşıyor oluruz. O zaman da dengeler bozulur. Örnek vermek gerekirse kilometre tahdidi konusunda -ki bu konu bayi ile dağıtım şirketlerini yakından ilgilendiriyor- büyüyen ve rekabet içinde olan bir pazar içinde sağlıklı bir şekilde ele alınmalı. Rekabet yaratılacak diye ticaret engellenmemeli. Neticede yapılan her yatırım milli serverttir. Oluşacak zarardan her kesim payını alacaktır.

Ulusal marker konusuna baktığımızda hala kontrollerde bazı sıkıntılar yaşanabildiğini görüyoruz. Ancak geçenlerde ODTÜ Pal Laboratuarı΄nda toplantı gerçekleştirilerek sorunlar aşılmaya çalışıldı. Numunenin alınma şekillerinden tutun da Tübitak΄a götürülmesi ya da arada geçen zamana kadar aksilikler olabiliyor. Ancak tüm sektör bu konuya çözüm aramaya çalışıyor.

İdari para cezalarına gelince… Kesin netice almadan ticaretten men ya da para cezası gibi cezaların belli bir yere gelmesi gerekiyor. Ulusal stok konusunda ise ulusal stok ile bayiler arasında bir bağ yok gibi görünse de bu konu gerçekten bayileri de ilgilendiriyor. Ulusal stok, bayrağını dalgalandırdığınız şirket için bir maliyet. Bu stokun olması da gerekiyor. Ulusal stokun belki de tarifi yenilenmeli ki maliyetler azalsın. Böyle bir durumda sadece dağıtıcının kazançlı çıkacağı düşünülmemeli. Silsile yolu ile her maliyet tüketiciye kadar gidiyor.
Son dönemde işlenmiş ürün fiyatlarının çok üst seviyelerden aşağılara inmesi ve dolar kurundaki tırmanışa rağmen ile ciddi fiyat hareketleri söz konusu oldu. Belki beklentiler karşılanmadı ama bu bir formül meselesidir. Ona istinaden 2008 başına oranla, benzinlerde % 9, dizellerde % 4.5, sene içerisindeki seyrinde vardığı en yüksek noktaya oranla da benzinlerde % 20 dizellerde % 23-25 oranında fiyatlar düşmüştür. Promosyonlar yolu ile de bayiler satış fiyatı üzerinden iskonto yapmış hale geliyorlar. Bunun oranı yapılan işe göre 2 ile 4 arasında değişiyor.

Belirtmek istediğim bir nokta da şu; dağıtım ağı, sürekli mevzuat konularıyla uğraşmaktan daralmış duruma geldi. Her geçen gün yeni satırbaşları açılıyor, uygulamalardaki mekanizmaların eşgüdüm içinde çalışması çok önemli Eşgüdüm içinde çalışılmadığı sürece bayiler, gün içinde 12 saat boyunca işiyle uğraşacağına mevzuatı halletmeye vakit ayırıyor. Bu hem motivasyonu etkiliyor hem de maliyetleri yükseltiyor.

EPDK Başkanı Sayın Hasan Köktaş΄ın ekibi ile beraber gerçekleştireceği görüşmelerden olumlu sonuçlar çıkacağını düşünüyorum. Geçmişte de bu toplantılar yapıldı ve bahsedilen konulardaki birçok aksaklık giderildi, yanlışlıklar düzeltildi. Buna benzer hamleler bugün olduğu gibi yarın da olacak. Her zaman en iyiyi arayacağız hayat var oldukça sorunlar da olacaktır.

SİNAN ORHON

www.petroturk.com