Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) 2011 Yılı Petrol Piyasası Raporu okuyucularıyla buluşuyor. İlk kez madeni yağ verileri ve ihrakiye bilgilerinin de yer aldığı rapor…

2011 sonu itibarıyla 6 adet rafinerici lisansı bulunmakta olup 2 adedi henüz faaliyette değildir. Faaliyette bulunan rafinerici lisansı sahiplerinin ara ürünler dahil kapasite kullanım oranları 2008, 2009, 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla %86, %69, %75 ve %80 olarak gerçekleşmiştir.

Rafinerici lisansı sahiplerinin yerli üretimden temin ettikleri ham petrol miktarı yıllık olarak yaklaşık 2,5 milyon ton düzeyinde sabitlendiğinden, ham petrol ihtiyacındaki artışlar doğal olarak dışa bağımlılığı arttırıcı yönde bir etki yaratmaktadır.

2011 yılında rafinerici lisansı sahipleri tarafından temin edilen ham petrolün sadece %12’lik kısmı yerli üretimden karşılanmış (2,43 milyon ton) geri kalan bölümünün tamamına yakını önceki yıllarda olduğu gibi İran, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Irak ve Kazakistan’dan ithal edilmiştir.

2010 yılında sadece 1 işleme (biodizel) lisansı sahibi tarafından 7.460 ton otobiodizel üretimi yapılmış, dağıtıcı lisansı sahiplerine 5.774 ton satılmış ve 3.011 ton ihraç edilmiştir. 2011 yılında yine 1 işleme (biodizel) lisansı sahibi tarafından 11.646 ton otobiodizel üretimi yapılmış ve dağıtıcı lisansı sahiplerine 10.136 ton satılmıştır.

Dağıtıcı lisansı sahipleri, yaklaşık olarak toplam 17,5 milyon ton akaryakıt temin etmiş olup; bu miktarın 10 milyon tonu rafinerilerden, 7,5 milyon tonu ise ithalat yolu ile temin edilmiştir. Dağıtıcılar arası ticaret hacmi ise yaklaşık 1,5 milyon tondur. Dolayısıyla dağıtıcı lisansı sahiplerinin akaryakıt teminlerinin yaklaşık olarak %40’ı ithalat yolu ile temin edilmiştir. 2011 yılında dağıtıcı lisansı sahiplerinin toplam akaryakıt satış miktarı ise yine 17,5 milyon ton civarındadır.

Dağıtıcı lisansı sahiplerinin benzin türleri satışları bir önceki yıla göre %5 azalmışken, motorin türleri satışları %6 oranında artış göstermiştir. Diğer taraftan benzin ile güçlü bir ikame ilişkisi bulunan otogaz LPG satışları % 6 oranında artmıştır. Benzin türleri, motorin türleri ve otogaz LPG türleri toplam satış miktarları 2011 yılında 2010 yılına göre yaklaşık %5 oranında bir artış göstermiştir. 2011 yılında dağıtıcı lisansı sahipleri tarafından Taşıt Tanıma Sistemleri (TTS) aracılığı ile yapılan satış miktarı; 128.706 ton benzin türleri, 1.546.137 ton motorin türleri

olmak üzere toplam 1.674.843 ton olarak gerçekleşmiş ve dağıtıcı lisansı sahiplerinin tüm akaryakıt teslimlerinin yaklaşık %10’unu oluşturmuştur. Bu oran, 2010 yılında %8 olarak gerçekleştiğinden TTS ile yapılan satışların bir önceki yıla göre arttığı görülmektedir.

En yüksek pazar payına sahip ilk 10 şirketin pazar payları toplamının düşüş eğiliminde olduğu görülmektedir. Dolayısıyla akaryakıt dağıtım pazarında yoğunlaşmanın azalma eğiliminde olduğu değerlendirilmektedir. En yüksek pazar payına sahip ilk 5 şirket için de aynı durumun söz konusu olduğu görülmekte olup, bu şirketlerin pazar payları toplamı 2009 yılında %80, 2010 yılında %76,8 ve 2011 yılında %74,5 olmuştur. Piyasadaki yoğunlaşmanın diğer bir göstergesi olan HHI indeks değerlerinin son 3 yıldaki dağılımı incelendiğinde de yine

yoğunlaşmanın sürekli azaldığı görülmektedir.

Dağıtıcı ve rafinerici lisansı sahiplerinin toplam akaryakıt ithalat miktarı; 7,5 milyon tonu dağıtıcı lisansı sahiplerinin ithalatı olmak üzere, yaklaşık 9,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın yaklaşık olarak %90’ı motorin ithalatından oluşmaktadır. En fazla ithalat yapan yedi dağıtıcı lisansı sahibi ile rafinerici lisansı sahiplerinin toplam ithalatı, Türkiye ithalatının yaklaşık %75’ini oluşturmaktadır.

1/04/2011 itibarıyla kırsal motorinin piyasa dolaşımından kaldırılması nedeniyle dağıtıcı lisansı sahiplerinin Rusya Federasyon’undan yaptığı kırsal motorin ithalatı durma noktasına gelmiştir. Bu ülkeden yapılan ithalat, 2010 yılında yapılan toplam dağıtıcı ithalatının %50’lik bölümünü oluştururken, söz konusu oran 2011 yılında %0,8 oranında gerçekleşmiştir. Bu durum akaryakıt ithalatında Rusya Federasyonu’na bağımlılığı azaltıcı, kaynak çeşitliliğini arttırıcı yönde bir etki yaratmıştır.

Lisans sahiplerinin 2011 yılında yapmış oldukları toplam 33,6 milyar ¨ tutarında petrol ürünleri (benzin türleri, motorin türleri, fuel oil türleri, havacılık yakıtları, rafineri ara ürünleri, kondensat ve ham petrol) ithalatının 13 milyar ¨ tutarında kısmı motorin, 14,5 milyar ¨ tutarındaki bölümü ise ham petrolden kaynaklanmaktadır.

2011 yılında dağıtıcı ve rafinerici lisansı sahipleri tarafından yaklaşık 20,7 milyon m3 akaryakıt ulusal marker ile işaretlenmiştir.

2011 yılında lisans sahipleri tarafından 6.879 ton KDV’li-ÖTV’li, 281.699 ton ÖTV’si sıfıra indirilmiş, 1.326.590 ton transit rejime tabi ve 617 bin ton ihracat kapsamında olmak üzere toplam 2.232.168 ton denizcilik yakıtı satışı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu dönemde lisans sahipleri tarafından 761.040 ton yurtiçine, 2.147.989 ton ihracat kapsamında ve 172.994 ton transit rejime tabi olmak üzere toplam 3.082.023 ton havacılık yakıtı satışı gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla, 2011 yılında toplam 5.314.191 ton son kullanıcıya ihrakiye teslimi gerçekleştirilmiştir. İhrakiye teslimi faaliyetlerinin yıllara göre dağılımı göz önüne alındığında, hava taşıtlarına yapılan ihrakiye teslimlerinin sürekli ve belirgin bir artış eğiliminde olduğu ve özelikle de yurtiçi uçuşlara ilişkin yakıt talebinin artan oranda yükseldiği görülmektedir.

2011 yılı sonu itibarı ile depolama lisansı sahiplerinin 4,7 milyon m3, rafinerici lisansı sahiplerinin 5,5 milyon m3 ve depolama alt başlığına sahip dağıtıcı lisansı sahiplerinin 46.000 m3 olmak üzere toplam 10,2 milyon m3 depolama kapasitesi bulunmaktadır. Bu oran 2010 yılında 9,9 milyon m3 olarak gerçekleştiğinden, 2011 yılında 2010 yılına göre ülkemiz depolama kapasitesinde %3 oranında bir artış gerçekleşmiştir.

2011 yılında taşıma lisansı kapsamında demir yolu ile taşıma faaliyetlerinde en fazla yükleme Kocaeli’nden (1,02 milyon ton), en fazla boşaltma ise Kırıkkale’de (1,13 milyon ton) gerçekleştirilmiştir. Deniz yolu ile taşıma faaliyetlerinin ise en fazla İzmit’ten İstanbul’a ve İzmir’den Antalya’ya gerçekleştirildiği görülmektedir.

2009 yılında 339.700 netton olan denizyolu taşıma kapasitesi 2011 yılında 265.797 nettona düşmüş, 2009 yılında 42.262 ton olan demiryolu taşıma kapasitesi ise 2011 yılında 51.083 tona yükselmiştir.Yıllık ortalama pompa fiyatları dikkate alındığında, Kurşunsuz Benzin 95 Oktan pompa fiyatının yaklaşık olarak %60,4’ünün; motorinin pompa fiyatının yaklaşık olarak %51’inin KDV ve ÖTV toplamından oluştuğu görülmektedir. 2011 yılında akaryakıt ürünlerinden yaklaşık olarak 39,2 milyar ¨ dolaylı vergi (KDV+ÖTV) elde edilmiş olup, bu tutar devletin tüm vergi gelirlerinin %13’ünü oluşturmaktadır.

02 Mayıs 2012

Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.